| प्रकार | चिन्ह | नियम/ उपयोग | उदा. |
| पूर्णविराम | (.) | याचा वापर वाक्य पूर्ण झाले की करतात. | - आज दसरा आहे.
- येथून निघून जा.
- रमा ला कन्या प्राप्ती झाली.
|
| स्वल्प विराम | (,) | - वाक्यातील शब्द, विभाग किंवा वाक्याचा अंश यांचा वेगळेपणा दाखविण्यासाठी.
- मोठे वाक्यांश वेगळे दर्शविण्यासाठी
- समान वाक्ये निराळी दाखविण्याकरता.
- एकाच वाक्यात दोन पेक्षा अधिक शब्द आले असता.
- वाक्यात आरंभी संबोधन आल्यास संबोधनवाचक शब्दापुढे स्वल्पविराम या चिन्हाचा वापर केला जातो.
| - आम्ही संग्रहालयातील प्राणी, पक्षी, चित्रे, नाणी, ताम्रपट, लिपिप्रकार पहिले.
- पावसाच्या आगमनाने सारी सृष्टी आनंदित झाली,कोकिळा गाऊ लागली, गायी हंबरू लागल्या, वासरे बागडू लागली.
- विद्यार्थी मित्रांनो , प्रिया म्हणाली, मी आज येणार नाही.
- कृष्णाने कोबी, मटार, भेंडी, पालक, मुळा ह्या भाज्या आणल्या.
|
| अर्धविराम | (;) | - ज्यांचा परस्पर संबंध नाही असे वाक्यांश जेव्हा मोठ्या वाक्यात येतात तेव्हा त्या निरनिराळ्या वाक्यांशामध्ये अर्धविराम वापरतात.
- संयुक्त वाक्यातील समान वाक्ये वेगवेगळी दाखविण्यासाठी.
- दोन छोटी वाक्ये उभयान्वयी अव्ययांनी जोडली असता.
| - ढग खूप गर्जत होते; पण पाऊस पडत नव्हता.
- त्या देशात राजा होता; तरी सत्ता लोकांच्या हाती होती.
- ‘वडिलांच्या जिवंतपणी त्या उधळ्या मुलाचे काहीच चालले नाही; परंतु वडिलांच्या निधनानंतर मात्र त्याने आपली सर्वं संपत्ती उधळून टाकली.’
|
| अपूर्णविराम | (:) | वाक्याच्या शेवटी तपशील द्यावयाचा असल्यास. | संगम महाराजांच्या मते पुढील दिवस शुभ आहेत : ९, १२, १८, २२. |
| प्रश्नचिन्ह | (?) | - याचा वापर प्रश्नार्थक वाक्याच्या शेवटी करण्यात येतो.
- वाक्यात प्रश्न आला असेल तर वाक्याच्या शेवटी प्रश्नचिन्ह येते.
| - रमाची परीक्षा कधी आहे?
- सुरेशचे लग्न कधी होणार?
|
| उद्गारवाचक चिन्ह | (!) | उत्कट भावना व्यक्त करताना ती दाखविणाऱ्या शब्दाच्या शेवटी वापर होतो. | - शाब्बास, असाच अभ्यास कर!
- छान, हीच खरी देशसेवा आहे!
|
| अवतरण चिन्ह | (“ ’’)
(‘ ’) | - एखाद्या वाक्यावर जोर द्यावयाचा असल्यास किंवा दुसऱ्याचे विचार अप्रत्यक्षपणे सांगायचे असल्यास ‘ ’ एकेरी अवतरण चिन्ह वापरतात.
- एखाद्याच्या व्यक्तीचे तोंडचे शब्द जसेच्या तसे घेतले असता “ ’’ दुहेरी अवतरण चिन्हाचा वापर होतो.
| - अहमदनगर हे ‘ ऐतिहासिक ’ शहर आहे.
- “ आपली आपण करी स्तुती तो एक मूर्ख ’’ असे समर्थ रामदासस्वामी म्हणतात.
|
| संयोगचिन्ह | (-) | - एखाद्या वाक्यावर जोर द्यावयाचा असल्यास किंवा दुसऱ्याचे विचार अप्रत्यक्षपणे सांगायचे असल्यास ‘ ’ एकेरी अवतरण चिन्ह वापरतात.
- एखाद्याच्या व्यक्तीचे तोंडचे शब्द जसेच्या तसे घेतले असता “ ’’ दुहेरी अवतरण चिन्हाचा वापर होतो.
| - अहमदनगर हे ‘ ऐतिहासिक ’ शहर आहे.
- “ आपली आपण करी स्तुती तो एक मूर्ख ’’ असे समर्थ रामदासस्वामी म्हणतात.
|
| अपसरण चिन्ह | (-) | - पूर्वी सांगितलेला मजकूर अधिक स्पष्ट करण्यासाठी त्या ओळीत मजकुराच्या मागे पुढे हे चिन्ह वापरतात.
- विशेष स्पष्टीकरणार्थ यादी देताना.
| - भक्तीने वाहिलेली फुले – मग ती कोणतीही असोत – देवाला प्रियच वाटतात.
- दशरथाचे पुत्र चार – राम, लक्ष्मण, भरत व शत्रूघ्न
|
